Page 14 - brochure_haspengouw

De relatie tussen een woning en zijn omgeving verloopt dus in twee richtingen: het ene verleent identiteit aan het andere. Dit geeft ook deze relatie een publieke betekenis. Zij vormt de basis van de beoordeling van de bescherming van dorpsgezichten.
Typologie
Geen twee huizen in een dorp, zelfs in dezelfde buurt, zijn identiek. Toch zijn verschillende types herkenbaar: de boerderijvormen zoals de vierkantshoeve en langgevelhoeve, de dagloners- woningen, de burgerwoningen en de representatieve woningen van de dorpsnotabelen. Elk van die types heeft een gelijkaardige basisvorm in indeling van de ruimtes en gevelopbouw. Elk type vertegenwoordigt een groep mensen met een gemeenschappelijke cultuur en levenswijze. Dat is ontstaan uit gemeenschappelijke tradities en verbondenheid van mensen met elkaar, het dorp en het land. Stilaan begonnen ook de woningen binnen één type zich van elkaar te onderscheiden. Naargelang de sociale status, de economische omstandigheden of de persoonlijke behoeften van de bewoners. Het is opvallend dat in economisch betere tijden ook het belang van de vormelijke elementen toenam, net als de invloed van de stedelijke trends trouwens. Door hun gemeenschappelijke ontstaansvorm zijn uiteindelijk alle woningtypes geworteld in de evolutie van de dorpsgemeenschap en dragen ze in al hun verscheidenheid bij in de eenheid van het dorpsbeeld.
Elke woning op zijn plek
De plaats in de nederzetting waar een bepaald woningtype is gebouwd, heeft vaak ook re- den en betekenis. Reliëf, bodemgesteldheid, functionele behoeften en status van de bewoners speelden hier een rol. De notariswoning lag aan het dorpsplein, de dorpshoeve in de nabijheid van de beek. Vaak lopen de straten waar de meeste bebouwing voorkomt dwars op de helling van het terrein. Dat komt omdat bouwen met de straatgevel met de helling mee nu eenmaal moeilijker is. Dit verklaart ook de concentrische opbouw van de zogenaamde hoopdorpen op een heuveltop. Vaak liggen de grote dorpshoeven aan de laagst gelegen straatzijde en strekt hun erf uit richting beek, terwijl aan de overkant zich de panden zonder of met beperkte agrarische activiteit bevinden.
Betekenis van de vormgevende elementen
De oudste bebouwing had een louter functionele betekenis. Vorm, volume en indeling van de woning vloeiden voort uit behoeften en beperkingen: veiligheid en beschutting, de goede orga- nisatie van het werk, het gebruik van de grond, de bouwtechnische beperkingen. Later kwamen daar andere behoeften bij zoals comfort en het tonen van status.
Vorm en volume van het gebouw en zijn onderdelen waren het gevolg van een traditionele logi- ca. De geslotenheid van de dorps- en vierkantshoeven kwam voort uit veiligheidsoverwegingen. Maar ook omdat het leven en werken zich afspeelden op en om de binnenkoer. Pas in latere perioden wendde het woongedeelte zich naar de straat en werd de uitstraling ervan belangrijker. De toegang tot de schuur bevond zich in het verlengde van de toegangspoort tot het erf om de circulatieruimte voor de landbouwwagens te beperken.
De gevelcompositie en plaatsing van de ramen in een vakwerkwoning werden bepaald door de opbouw van stijlen en balken. De ramen waren klein en verdeeld omdat grote overspanningen in metselwerk te complex waren en grote glasplaten eenvoudigweg niet beschikbaar waren.
Een stalraam ziet er natuurlijk niet hetzelfde uit als een keukenraam. Het gebruik van materialen hing af van wat ter plaatse voorhanden of zelf te fabriceren was, of minstens gemakkelijk kon aangevoerd worden.
MONUMENTENWACHT
Indien u eigenaar of beheerder bent van een belangrijk al dan niet beschermd gebouw, kan u een aanvraag tot lidmaatschap doen bij Monumentenwacht. Aan een zeer gunstig tarief komen specialisten tweejaarlijks of op uw vraag de toestand van uw gebouw en het eventuele historische interieur inspecteren. Zij voeren zelfs kleine herstellingen uit. U krijgt hiervan telkens een uitgebreid rapport met aanbevelingen dat ook kan dienst doen voor bijvoorbeeld de aanvraag van een onderhoudspremie. Deze aanpak helpt u om tijdig in te grijpen, en zo kostbare restauratiewerken te voorkomen.
Monumentenwacht Limburg is een provinciale vzw, gevestigd in het Provinciehuis Blok G, Willekensmolenstraat 140 te 3500 Hasselt. Meer info op 011/23 75 90 of mowa@limburg.be, of op de website www.monumentenwacht.be
79047781
HUIZEN EN HOVEN
Help, ik woon in een monument!
Is uw pand beschermd als monument of behoort het tot een beschermd dorps- gezicht, dan heeft dat een aantal gevolgen en wettelijke verplichtingen. Vooreerst mag u het niet beschadigen, ontsieren of vernietigen. Daarnaast bent u verplicht het als een goede huisvader te onderhouden. Dit betekent dat u alle nodige wer- ken moet uitvoeren die het verval of de beschadiging van het pand voorkomen, zoals het dichten van lekken in daken of goten, onderhoud van het schrijnwerk en zo meer.
Om dit onderhoud op de juiste manier te laten verlopen, kan u het lidmaatschap aanvragen bij Monumentenwacht. (zie kaderstukje)
Voor noodzakelijke onderhoudswerken aan een beschermd monument kan u een onderhoudspremie aanvragen, die voor een percentage van de factuurbedragen kan oplopen tot maximaal 9.750 euro. Deze premie kan u jaarlijks aanvragen, indien u de werken wil spreiden in de tijd.
Een beschermd statuut voor uw goed betekent geenszins dat u geen verbou- wingswerken mag uitvoeren of uw pand aanpassen aan uw behoeften en heden- daagse comforteisen. Het voornaamste uitgangspunt bij de beoordeling hiervan is dat de historisch belangrijke elementen niet verloren gaan, en dat de ziel van het gebouw niet wordt aangetast.
Bij de stedenbouwkundige aanvraag van vergunningsplichtige werken aan beschermde gebouwen, wordt er altijd een (bindend) advies gegeven door de afdeling Monumenten en Landschappen van het Vlaams Gewest. Maar ook voor werken waar geen bouwvergunning voor vereist is, dient u zelf een vergunning aan te vragen bij deze instantie. Dit is ondermeer het geval bij het wijzigen van kleur, textuur of materiaal van gevel- of dakvlakken, van geveldecoraties, van constructieve elementen, buitenschrijnwerk, publiciteitspanelen, bestrating, en voor werken aan de omgeving van het pand, zoals aanplantingen, het snoeien van bomen of het verdichten of ontwateren van de grond.
Als compensatie voor de extra zorg die de beschermde status van een pand voor de eigenaar meebrengt, voorziet de overheid een belastingsvermindering. Die geldt voor uitgaven gedaan voor bepaalde werken aan beschermde gebouwen en panden die zich in een beschermd dorpsgezicht bevinden. Het goed mag dan niet – zelfs niet gedeeltelijk – verhuurd zijn, en het moet gaan om werken aan die delen van het pand die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg of die vrij toegan- kelijk zijn voor het publiek. U kunt de kosten aftrekken van uw netto belastbaar inkomen tot maximaal 28.750 euro.
Voor restauratiewerken aan beschermde monumenten kan u een restaura- tiepremie aanvragen. Die bedraagt 40% van de kosten van de goedgekeurde werken, zonder bovengrens. Hiervoor dient wel een uitgebreid dossier worden ingediend en goedgekeurd, met o.a. een rapport van de bouwfysische toestand en de bouwhistorische context van het monument, een verantwoording van de restauratievisie en een uitvoeringsklaar technisch dossier.
Meer info op www.onroerenderfgoed.be
13